डेंग्यू - Dengue Fever in Marathi

डेंगू ताप आलेली व्यक्ती सहसा नुकतीच अशा ठिकाणी गेलेली असते, जिथे हा आजार स्थानिक आहे किंवा तिथे राहणा-या व्यक्तीला भेटलेली असते. डेंगूसोबत खालील चिन्हे आणि लक्षणे दिसतात.

• अचानक ताप येणे (40°C/104°F ), आणि तापमानात सातत्य असते किंवा तो 'पाठीवरील पिशवी' प्रारुप असतो, चौथ्या किंवा पाचव्या दिवशी अवकाश घेऊन तो पुन्हा वाढतो. ताप सामान्यतः सात ते आठ दिवस टिकतो.
• तीव्र डोकेदुखी.
• मळमळ होणे आणि उलट्या होणे.
• सांधेदुखी, स्नायूंतील वेदना आणि डोळ्यांच्या मागे वेदना.
• अशक्तपणा येणे
• चवीच्या संवेदनांमध्ये बदल, आणि भूक होणे (एनोरेक्झिया).
• घसेदुखी.
• ग्रंथींवर आणि लसिका देठांवर सूज येणे.
• पहिल्या दोन दिवसात निरोगी त्वचा पूर्णपणे नाहीशी होऊन तिची जागा पुरळ घेते जी मळकट स्नायूंच्या पुरळसदृश असते. तिसऱ्या ते पाचव्या दिवसापसून सपाट लालसर चट्टे येण्यास प्रारंभ होतो. या चट्ट्यांवर लहान, एकमेकांना जुडलेले फोड येतात, जे दाबल्यावर फुटून पांढरे होतात. ते सामान्यतःधडावर विकसित होतात व शरीराच्या इतर भागांवर पसरतात. फक्त हातांचे व पायांचे तळवे वाचतात. पुरळ येण्याची सुरुवात सहसा, शरीराचे तापमान कमी होण्याशी संबंधित असते. पुरळाचे छोटे तुकडे होऊन ते गळून पडतात किंवा लहान लालसर डागांमधे बदलतात (रक्तस्त्रावामूळे) ज्यांना पेटेशिआ म्हणतात.
• हिरड्यांत रक्तस्त्राव होणे, नाकातून रक्तस्त्राव होणे, मासिक पाळी दरम्यान असामान्यपणे रक्तस्त्राव होणे आणि मूत्रात रक्त येणे यासारख्या सौम्य रक्तस्त्रावाची लक्षणे दिसतात.

संक्रमित डासाने एखाद्या व्यक्तीत विषाणूचा प्रसार केल्यावर, अंदाजे चार ते दहा दिवसांच्या उष्मायनानंतर दोन ते सात दिवसांत लक्षणे प्रबळ होतात.

तीव्र डेंगू ही एक गंभीर समस्या आहे जी घातक असू शकते.प्राथमिक लक्षणे दिसून झाल्यानंतर तीन ते सात दिवसांनी डेंगू तीव्र होतो.शरीराचे तपमान कमी(38 °Cपेक्षा कमी)  झाल्यास, सावधगिरीची चिन्हे म्हणून खालील लक्षणे तापसावीत:

• सततच्या उलट्या होणे.
• रक्ताच्या उलट्या होणे
• जलद श्वसन होणे किंवा श्वास घेण्यात अडचणी येणे (श्वसनाचा त्रास).
• हिरड्यांमधे रक्तस्त्राव होणे
• पोटात तीव्र वेदना होणे.
• थकवा येणे
• अस्वस्थता येणे
• डेंगू धक्का विकार होणे (डेंगू शॉक सिंड्रोम)
  डेंगू तापातील ही एक गंभीर समस्या आहे. डेंगू विषाणूचा संसर्ग झालेल्या व्यक्तीला वेगळ्या डेंगू विषणूचा आणखी एक संसर्ग झाल्यासपरिणाम म्हणून ही लक्षणे दिसतात. परिणामी डेंगू धक्का विकाराचा विकास होऊन इतर अनेक अवयवांची कार्ये बंद होतात,जे घातक ठरते.

रोगमुक्तीचा कालावधी बराच मोठा असून त्याला दोन आठवडे लागू शकतात. लक्षणे कमी झाल्यानंतरही व्यक्ति दीर्घ काळापर्यंत  अशक्त असते आणि तिला गळून गेल्यासारखे वाटते.

आजपर्यंत डेंगू तापावर कोणतेही विशिष्ट विषाणूरोधक उपचार केले गेलेले नाहीत. हा रोग सामान्यत: स्वतःच शांत होतो. तथापी, लक्षणांच्या तीव्रतेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि ती कमी करण्यासाठी स्वत: ची काळजी घेणे आणि जीवनशैली सुधारणे आवश्यक आहे.

डेंगू विषाणूग्रस्त क्षेत्रातून परतल्यानंतर दोन आठवड्यांच्या आत आपल्याला ताप किंवा फ्लूसारखी लक्षणे दिसल्यास आपण आपल्या डॉक्टरांशी संपर्क साधावा. तसेच, जर आपण डेंगू पसरलेल्या भागात असलात व तुमच्यात डेंगूसदृश लक्षणे  असल्यास डॉक्टरांकडे जा.

पुरेशा प्रमाणात द्रव्ये घ्यावीत, जेणेकरून शरीरात पाण्याची कमतरता येणार नाही. ताप कमी करण्यासाठीची औषधे काळजीपूर्वक घेणे व विश्रांती करणे आवश्यक आहे. तापातून बरे होण्यासाठी अँसिटामिनोफेनचा वापर केला जाऊ शकतो. डॉक्टरांच्या सल्लाशिवाय डेंगूमध्ये वेदनानाशक (जसे की एस्पिरिन) आणि कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स घेऊ नये. त्वचेची पुरळे कॅलमाइन लेपन लाऊन सुधारू शकता. जे रुग्ण सुधरतात त्यांना बाह्य-रुग्ण व्यवस्थेमध्ये ठेऊन त्यांच्यावर देखरेख ठेवली जाते.

खालील घटना घडल्यास रुग्णालयात भरती होण्याचा सल्ला दिला जातो:

• सतत उलट्या होणे
• उलटीमध्ये रक्त येणे
• शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी होणे
• श्वासाची गती वाढणे (श्वसनाला त्रास).
• हिरड्यांमधून रक्तस्त्राव होणे.
• पोटात तीव्र वेदना होणे
• तीव्र थकवा आणि अस्वस्थता वाटत असल्यास

जीवनशैलीचे व्यवस्थापन

डेंगू ताप असलेल्या लोकांना त्यांच्या जीवनशैलीत थोडे काही बदल करावे लागतील. हे आहेतः

• रुग्ण फक्त द्रवपदार्थ घेण्यास सक्षम असेल तर ओआरएस (ओरल रीहाइड्रेशन सोल्यूशन)पाजा.
• फळांचे रस प्यावे
• पुरेशी विश्रांती घ्यावी.
• थकवा आणि अशक्तपणा आणणाऱ्या शारीरिक क्रिया टाळा.
• इतर प्रकारच्या डेंगू विषाणूंनी बाकीचे संसर्ग टाळण्यासाठी कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या मच्छरदाण्यांचा वापर करा.
• घरात तसेच घराबाहेर डास मारणारी साधने उदा.रीपेलंट आणि कीटकनाशके वापरा.