निद्रातिरेक - Hypersomnia in Marathi

निद्रातिरेक (हायपरसोमनिया) म्हणजे काय?

निद्रातिरेक एक क्रॉनिक नर्व्हस सिस्टम डिसऑर्डर (तीव्र मज्जासंस्थाचा विकार) आहे ज्यामध्ये एखाद्याला रात्रभर दीर्घकाळ झोपेचा किंवा दिवसादरम्यान जास्त झोपेचा अनुभव येऊ शकतो. अपुऱ्या किंवा अर्धवट झोपेमुळे थकल्यासारखे वाटते, निद्रातिरेकमुळे ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीला संपूर्ण रात्री झोप मिळून ही दिवसभर लांब झोप घेण्यास भाग पाडले जाते. निद्रातिरेक सहसा इतर रोगांशी संबंधित असतो आणि रुग्णांच्या रोजच्या जीवनावर प्रभाव पाडतो.

त्याचे मुख्य चिन्हं आणि लक्षणं काय आहेत?

• सर्वात सामान्य लक्षणे:
• दिवसा अत्याधिक झोप किंवा झोपेची सतत तक्रार.
• कार्य करताना, खाताना किंवा संभाषणांच्या मध्यभागी असताना देखील अयोग्य वेळा वारंवार झोप आवश्यक आहे असे वाटणे.
• दिवसा जास्त झोपणे या आजाराच्या लक्षणांचे प्रमाण कमी करत नाही आणि बऱ्याचदा झोप झाल्यानंतर ही एखाद्याला विचित्र किंवा अस्वस्थ वाटू शकते.

इतर लक्षणे:

• चिंता.
• वाढलेली चिडचिड.
• अस्वस्थता.
• कमी ऊर्जा.
• दिवसभरात होणाऱ्या विचार प्रक्रियेत आणि भाषणात मंदता.
• भूक न लागणे.
• कुटुंब किंवा सामाजिक एकत्रिकरण आणि व्यावसायिक सेटिंग्जमध्ये कार्य करणे कठीण वाटते.

त्याचे मुख्य कारण काय आहेत?

बहुतेक न्यूरोलॉजिकल विकारांप्रमाणे, निद्रातिरेकाचे मूळ कारण माहित नाही आहे. परंतु, शरीरातील एखाद्या विशिष्ट रेणूचे अधिक उत्पादन होण्याचा पुरावा आहे जो मेंदूतील हार्मोनसह अंतक्रिया करतो आणि आपल्याला झोपण्यास प्रोत्साहीत करतो.

सामान्य कारणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• झोपेच्या विकारांसारखे नार्कोलेप्सी आणि स्लीप ॲपने.
• स्वायत्त तंत्रिका तंत्राचा बिघाड होणे.
• ड्रग किंवा अल्कोहोल चे सेवन.

इतर कारणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• ट्यूमर.
• मेंदूला दुखापत किंवा मध्य वर्ती मज्जासंस्थाची दुखापत.
• विशिष्ट औषधे किंवा विशिष्ट औषधे काढणे यामुळे निद्रातिरेक होऊ शकतो जसे की अँटीडप्रेसन्ट्स, चिंता कमी करणारे एजंट्स, अँटीहिस्टामिनिक्स आणि बरेच काही.
• एकाधिक स्क्लेरोसिस, उदासीनता, एन्सेफलाइटिस, मिरगी किंवा लठ्ठपणा यासारख्या विकारांमुळे निद्रातिरेक होऊ शकतो.
• निद्रातिरेक होण्यासाठी अनुवांशिक अंदाजाचा पुरावा आहे. अशा परिस्थितीत, निद्रातिरेकाला सहसा प्रौढत्वाद्वारे ओळखले जाते.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जाते?

लक्षणे आणि झोपण्याच्या सवयींचे मूल्यांकन करण्यासाठी कौटुंबिक सदस्यांची मदत आणि संपूर्ण वैद्यकीय इतिहास निदान करण्यास मदत करु शकतो.

• निद्रातिरेकाच्या कारण म्हणून औषधांचा नियम काढून टाकण्यासाठी औषधे थांबवावी लागतील.
• कोणत्याही अंतर्गत वैद्यकीय परिस्थितीचे निदान करण्यासाठी तुम्हाला चाचणी करण्याचा सल्ला दिला जाईल.

निद्रातिरेका साठीची तपासणी समाविष्ट आहे:

• रात्रीच्या निद्राची चाचणी किंवा पोलिओमोग्राफी(पीएसजी) टेस्ट.
• मल्टीपल स्लीप लेटेंसी टेस्ट (एमएसएलटी).
• वेकफुलनेस टेस्टची देखरेख.

निद्रातिरेकाचा उपचार लक्षणेत्मक आराम प्रदान करणे आणि अंतर्भूत कारणाचा उपचार करण्यावर आधारित आहे

• औषधांमध्ये अँटीडिप्रेसनट्स आणि वेकफुलनेस-प्रमोटिंग एजंट्स समाविष्ट असतात.
• निद्रातिरेक असलेल्या काही रुग्णांमध्ये (कॉग्निटिव्ह बेहेविअरल थेरपी ) संज्ञानात्मक वर्तनासंबंधी थेरपी (सीबीटी) देखील उपयुक्त ठरली आहे.

स्वत: ची काळजी:

• रात्री उशिरापर्यंत काम करणे किंवा रात्रीच्या वेळेस सामाजिक क्रिया करणे  या सारखे झोपण्याच्या पद्धतीत अडथळा आणणारे घटक टाळा.
• अल्कोहोल आणि कॅफीन टाळले पाहिजे.

1. Hypersomnia Foundation. [Internet]. Atlanta, GA. About Idiopathic Hypersomnia.
2. National Institute of Neurological Disorders and Stroke. [Internet]. U.S. Department of Health and Human Services; Hypersomnia Information Page.
3. Yves Dauvilliers. et al. Hypersomnia. Dialogues Clin Neurosci. 2005 Dec; 7(4): 347–356. PMID: 16416710
4. National Center for Advancing and Translational Sciences. [Internet]. U.S. Department of Health and Human Services; Idiopathic hypersomnia.
5. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Idiopathic hypersomnia.