मॅग्नेशियमची कमतरता - Magnesium Deficiency in Marathi

मॅग्नेशियमची कमतरता म्हणजे काय?

मॅग्नेशियमची कमतरता म्हणजे शरीरात मॅग्नेशियमची पातळी सामान्य पातळीपेक्षा कमी होणे ज्यामुळे हायपोमाग्नेसेमिया होतो. मॅग्नेशियम हा एक आवश्यक खनिज आहे, जो शरीरातील जवळजवळ सर्व  टिश्यूना आवश्यक असतो, विशेषत: नसांना. सामान्यपणे ऑस्टियोपोरोसिस असलेल्या पोस्टमेनोपॉझल स्त्रियांमध्ये मॅग्नेशियमची कमतरता असल्याचे आढळते.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

• मॅग्नेशियमच्या कमतरतेत प्रारंभिक चिन्हे आणि लक्षणांत खालील बाबी समाविष्ट असतात:
  • मळमळ आणि उलटी.
  • सुस्तपणा.
  • थकवा.
  • अशक्तपणा.
  • भूक न लागणे.
• मध्यम ते तीव्र मॅग्नेशियम कमतरता दर्शविणारी चिन्हे आणि लक्षणे खालील प्रमाणे आहेत:
  • अवयवांमध्ये बधिरता आणि मुंग्या येणे.
  • स्नायू अखडणे आणि पेटके येणे .
  • झटके येणे आणि कंप सुटणे.
  • हायपोक्लेमिया (पोटॅशियमचा स्तर कमी होणे), हायपोकॅल्सीमिया (कॅल्शियमचे स्तर कमी होणे) आणि सोडियम रिटेंशन.
  • वागणूकीत बदल आणि विसळभोळेपणा.
  • कार्डियाक एरिथिमिया (असामान्य हृदयाचे ठोके दर्शवणारी परिस्थिती).
  • कोरोनरी स्पॅम्स (हृदयाच्या कोरोनरी आर्टरीजच्या भिंतींचे स्नायू कडक होणे).
  • आकडी (हाताचे आणि पायांचे बोटांच्चे स्नायू अकडणे दर्शवणारी परिस्थिती).

मॅग्नेशियमची कमतरता ही हायपरटेन्शन (हाय ब्लड प्रेशर), अस्थमा, कोरोनरी हृदयरोग, बदललेले ग्लुकोज होमोस्टॅसिस (समतोल), ऑस्टियोपोरोसिस (हाडांचे खनिज विकृतीमुळे अस्थि ठिसूळ आणि अशक्त होणे), क्रोनिक फटीग सिंड्रोम आणि मायग्रेन यांच्याशी देखील संबंधित असते.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

मॅग्नेशियमची कमतरता ही क्वचितपणे अयोग्य आहारापद्धतीचा परिणाम असू शकते. पण हे सामान्यतः इतर स्थितींशी संबंधित असते.

मॅग्नेशियमच्या कमतरतेचे कारणं पुढीलप्रमाणे आहेत:

• हे सहसा टाईप II मधुमेह आणि पाचनविकार जसे क्रॉन्स रोग, अल्सरेटिव्ह कोलायटिस, सेलिआक रोग, शॉर्ट बॉवेल सिंड्रोम आणि व्हिपल्स रोग यांच्याशी संबंधित असते.
• हार्मोनल विकार आणि मूत्रपिंड(किडनी) रोग.
• दारूची सवय.
• गॅस्ट्रोइंटेस्टिनल अल्सर आणि रिफ्लक्स रोगाच्या औषधांचा दीर्घकाळ वापर.
• किमोथेरेपीटिक एजंट्स, मूत्रपिंड आणि विशिष्ट अँटीबायोटिक्स सारखी औषधं.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

वैद्यकीय इतिहास आणि शारीरिक तपासणी बरोबरच डॉक्टर रक्तातील मॅग्नेशियम पातळी तपासतात.

सामान्य मॅग्नेशियमचा स्तर 1.3 ते 2.1 mEq / L (0.65 ते 1.05 mmol/ L) पर्यंत असतो.

निदानासाठी आवश्यक असलेल्या अन्य तपासण्या या आहेत:

• मूत्र मॅग्नेशियम चाचणी.
• संपूर्ण चयापचय पॅनेल (इलेक्ट्रोलाइट्स, किडनी आणि यकृत कार्य, ब्लड ग्लूकोज, आणि रक्तातील ॲसिड /बेस चा समतोल).
• तुमच्या लक्षणांनुसार डॉक्टर इलेक्ट्रोकार्डियोग्राम (ईसीजी) करण्याचा देखील सल्ला देऊ शकतात.

मॅग्नेशियमच्या कमतरतेच्या उपचार खालील प्रकारे केला जातो:

• खायचे मॅग्नेशियम पूरक देणे.
• शिरांतर्गत मॅग्नेशियम पूरक देणे.
• मॅग्नेशियम प्रतिस्थापन दररोज कमीत कमी 600 एमजी डोजसह सुरु करणे.
• नसे (अंतर्ग्रहण किंवा चतुर्थांश) द्वारे द्रव प्रशासित करणे.
• लक्षणांपासून आराम मिळण्यासाठी औषधे.
• सर्वात महत्त्वाचे म्हणजेकोणतीणत अंतर्निहित स्थिती असल्यास त्याचे मूल्यांकन आणि उपचार केले जातात.

1. Healthdirect Australia. Magnesium. Australian government: Department of Health
2. Gröber U, Schmidt J, Kisters K. Magnesium in Prevention and Therapy. Nutrients. 2015 Sep 23;7(9):8199-226. PMID: 26404370
3. Cleveland Clinic. [Internet]. Cleveland, Ohio. Magnesium Rich Food.
4. DiNicolantonio JJ, O'Keefe JH, Wilson W. Subclinical magnesium deficiency: a principal driver of cardiovascular disease and a public health crisis. Open Heart. 2018 Jan 13;5(1):e000668. PMID: 29387426
5. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Low magnesium level.