पोटात गॅस - Stomach Gas in Marathi

अपानवायूच्या वाढीची लक्षणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• ढेकरयेणे
  हे प्रामुख्याने पचननलिकेच्या (पोट आणि लहान आतडे) वरच्या भागामधे हवेच्या(गिळताना किंवा बोलताना) अधीक प्रमाणातील संचयामुळे होते.

• फ्लॅटूलंस
  मुख्यत्वे मोठ्या आतड्यांमधेवायू किंवा फ्लॅटसचासंचय झाल्यामुळे हे होते. याचे मूख्य कारण,आंबलेले अन्न, वनस्पती तंतू किंवा जटिल कर्बोदकांचे जिवाणूंनी केलेले विघटन आहे. कधीकधी अन्नाच्या अपूर्ण पचनामुळे वायू तयार होऊ शकतो.

• ग़ोळे येणे
  आंतड्यांत वायूचा पुरेसा संग्रह झालेला नसला तरी,पोट पूर्ण भरल्यासारखे वाटणे. लोक बहुतेक वेळा पोटात अस्वस्थता अनुभवतात आणि तयार झालेल्या वायूला उत्सर्ग किंवा ढेकर देऊन बाहेर काढण्यास सक्षम नसतात. (अधिक वाचा – गोळे न येण्यासाठी घरगुती उपचार)

दिवसातून 25 पेक्षा अधिकवेळा,वारंवार ढेकर येणे किंवा वायू होण्याचे प्रमाण वाढते. रात्रीच्या वेळी ते अधिकच वाढू शकते.

कारणे

आतडीत गॅस होण्याचे मुख्य कारण म्हणजे आम्ही खात असलेले अन्न आणि आपल्या काही सवयी. काही खाद्य पदार्थांमुळे आतड्यातील गॅसचे अत्यधिक उत्पादन होते. हे आहेत:

• डाळी
• चवड्या
• पातकोबी, फुलकोबी, ब्रॉकॉली किंवा ब्रसेल स्प्राऊट यासारख्या भाज्या
• दुधाची उत्पादने
• फ्रुक्टोझसारखी कार्बोदके किंवा सॉर्बिटॉलसारखी कृत्रिम गोडी आणणारे पदार्थ
• सोडा आणि बिअरसारखे एरेटेड पेय
• मद्य
• बटाटे आणि भात यांसारखे स्टार्च असलेले पदार्थ
• च्युइंग गम आणि मिठाई यांचे अत्यधिक वापर
• धूम्रपान

काही वेळा खालील आजारांमध्ये अत्यधिक आतडीतील गॅस लक्षण म्हणून दिसते:

• पॅंक्रियाटीस (स्वयंप्रतिकार प्रकाराची)
  हे स्वादुपिंडाचे दाह असते.]
• जीईआरडी (गॅस्ट्रोईसीफेगल रिफ्लक्स डिसीझ)
  पचनतंत्रातील रोग, ज्यामुळे पोटातील वस्तू अन्ननलिका किंवा पोटाला तोंडाशी जोडणार्र्या नलिकेत सारखे सारखे परत जातात.
• मधुमेह
  खूप काळापासून रक्तात अधिक शर्करा असल्याने पोट साफ होण्यात वेळ लागतो( जिला गॅस्ट्रोपॅरेसिस म्हणतात), ज्यामुळे पोट फुगल्यासारखे वाटते, पोटाचे आकार बिघडते आणि गॅस बनते.
• अल्सरेटिव्ह कोलायटीस किंवा क्रोन्स डिसीझ:
  ही एक असाध्य दाहजनक व्याधी आहे, ज्यामुळे पचनमार्गाची सूज होते आणि पचन खुंटून आतडीतील वायू अधिक होण्यासह अतिसार, पोटदुखी, ताप आणि वजन कमी होण्यासारखी इतर लक्षणे दिसून येतात.
• इरिटेबल बॉव्हेल सिंड्रोम
  या अवस्थेमध्ये बद्धकोष्ठता किंवा अतिसार, पोट फुगल्यासारखे वाटणें आणि कोणत्याही ज्ञात किंवा चाचणी न होणार्या कारणाशिवाय आकड्या येणें अशी वैशिष्ट्ये असतात.
• पेप्टिक अल्सर
  या अवस्थेमध्ये पोट किंवा आतड्यांच्या सुरक्षात्मक किनारीच्या हानीमुळे खुल्या फोडी(क्षता) बनतात.
• सेलिएक डिसीझ
  एक स्वयंप्रतिकार रोग, ज्यामध्ये ग्लुटेन किंवा गहू असलेले पदार्थ घेतल्याने प्रतिकार प्रणालीची प्रतिक्रिया म्हणून गटच्या भिंतीची हानी सुरू होते.

आतड्यांमधील वायू कमी करण्यासाठी विशिष्ट उपचार नाही; उपचार सहसा लक्षणांवर आधारित असतात आणि आहारांतील सुधारणा ही सर्वात महत्वाची पायरी आहे.

काही घरगुती औषधे उपलब्ध आहेत, जी आतड्यांतील वायूमुळे होणाऱ्या अस्वस्थतेतून मुक्तता मिळवून देऊ शकतात. चारकोल असलेली औषधे फ्लॅट्युलन्स कमी करण्यास मदत करतात.फ्लॅटसच्या निष्कासनाने होणारा सल्फाइडचा गंध बिस्मथ सॅलिसिलेटमूळेकमी होतो. अल्फा-डी-गॅलेक्टोसायडेस हे जटिल कार्बोदकांचे पचन करण्यास मदत करते. आईबीएसच्या रुग्णांना एंटिस्पास्मोडिक्स घेण्याने लाभ होऊ शकतो, ज्यामुळे आतड्यांतील अतिरिक्त वायूमुळे होणाऱ्या पिळवटून निघाल्यासारख्या वेदना कमी होतात. अतिरीक्त जिवाणू/बॅक्टेरीयांची वाढ झाल्यास प्रतिजैविकेसुद्धा दिली जातात..

जीवनशैली व्यवस्थापन

आतड्यांत अधिक वायू निर्माण होणे कमी करण्यासाठी सोपे उपाय केले जाऊ शकतात. आहारातील बदल, उदा.वायू वाढीस लावणारे अन्न पदार्थ टाळणे,हा जीवनशैलीतील सुधारणांचा मुख्य भाग आहे. यामध्ये क्रूसिफेरस भाज्या,सफरचंदासारखी तंतुमय फळे, साखर आणि साखरीचे पर्यायी पदार्थ, धूम्रपान आणि मद्यपान टाळणे यांचा समावेश आहे. तणावामुळे पचनसंबंधी तक्रारी देखील होऊ शकतात, ज्यामुळे आतड्यांमधील वायू उत्पादनात वाढ होते. म्हणून, तणावांचे व्यवस्थापन आवश्यक आहे. नियमित व्यायाम शरीराला, विशेषतः पोटाच्या स्नायूंना, सुस्थितीत ठेवतात आणि पाचन पथ सक्रिय ठेवतात.

जठरांत्रांच्या मार्गातील जिवाणूंनी केलेल्या अन्नाच्या विघटनप्रक्रियेमुळे  किंवा खाण्याच्या प्रक्रियेतील हवेच्या अजाणतेपणाने केलेल्या सेवनाने मनुष्याच्या शरीरात फ्लॅटस तयार होतो. त्याने पोटातील वात होतो किंवा ढेकर येतात. आंतड्यांत सुमारे 200 ml वायू असतो तर 600-700 ml वायू फ्लॅटसच्या स्वरूपात शरीरातून बाहेर काढला जातो. पोटात वायू होणे एक सामान्य शारीरिक क्रिया आहे. फ्लॅटसची वारंवारता आणि त्याचे प्रमाण वैयक्तिकरित्या स्वतंत्र आहे. हे चारचौघांत असुविधाजनक आणि लाजिरवाणे वाटू शकते. फ्लॅटसमधे हायड्रोजन, मिथेन आणि कार्बन डायऑक्साइडसारख्या वायू असतात. वायूचा गंध हायड्रोजन सल्फाइडसारखा असतो.