सूज येणे - Swelling (Edema) in Marathi

ओडेमाच्या प्रगतीबरोबर काही लक्षणे शरिरात दिसतात. उदा. :

• पाय किंवा प्रभावित भाग सुजतात किंवा भुसभुशीत होतात.
• सुजलेल्या भागातील त्वचेचे रंग बदलते.
• आपण किंवा इतर कुणी बोटाने दाबल्याने, ओडेमा असलेले भाग खडा किंवा डेंट दाखवते (पिटिंग ओडेमा) . अधिकतर प्रकरणांमध्ये, लिंफोडेमा सोडून, ओडेमामध्ये असे दिसते, जो कर्करोग, विकिरण पद्धतीमुळे लिंफ नोड्सना क्षती आणि थायरॉयड विकार (मायक्सोडेमा हायपोथायरॉयडिझममुळे) .
• प्रभावित शरिराचा भाग जड जाणवतो आणि सांध्यांवरही प्रभाव पडलेले असल्यास, हलण्यास अडचण होते.
• शरिराच्या सुजलेल्या भागावरील त्वचा गरम आणि ताण पडलेली होते. सामान्य ओडेमामध्ये, तुम्हाला कपडे घालणें असहज होऊ शकते.
• रक्तनलिका किंवा व्हॅरिकोझ नलिका यांमधील थक्क्यामुळे असलेल्या ओडेमामध्ये, प्रभावित पाय मऊ आणि वेदनामय होतो.
• श्वसनहीनता ओडेमाशी निगडीत एक लक्षण आहे, जे हृदय निकामी पडणें मूत्रपिंडविकार, यकृतातील समस्या किंवा फुफ्फुसांतील विकारामुळे होतो.
• सामान्य ओडेमामध्ये तुमचे वजनही वाढते.

ओडेमावरील उपचार व व्यवस्थापन अंतर्निहित कारणामुळे होत असून, खालील रणनीती आखल्या जाऊ शकतात:

• विशेष करून पडले असतांना, उभारीच्या स्थितीमध्ये पायांना ठेवणें आणि कॉंप्रेशन व स्टॉकिंग्झ वापरल्याने प्रारंभिक टप्प्यातील ओडेमा कमी होण्यास थोडी मदत होते. प्लाक बनल्यामुळे (एथेरोस्क्लेरोसिस यामुळे) कडक किंवा अरुंद पायाच्या नलिका असलेल्या लोकांना डॉक्टर स्टॉकिंग्झ लावणें टाळतात. अशा प्रकरणांमध्ये, न्युमॅटिक कंप्रेशन डिव्हाइस नावाचे इलेक्ट्रॉनिक उपकरण वापरून थक्के होणें टाळले जाते. पायातील क्षता (अल्सर), जळलेले असल्यास किंवा पेरिफेरल रक्तवाहिनी विकार असल्यास न्युमॅटिक उपकरण कॉंट्राइंडिकेट केले जाते. हे तेथील तंतूंना पिळते आणि नलिकांच्या मधून रक्तसंचारास योग्य तो वाव देऊन, रक्ताचे थक्के होणें पुष्कळ टाळते.
• व्हेनस इंसफिनिशिअंसीसह कंजेस्टिव्ह हार्ट फेल्युर असे असल्यास, डाययुरेटिक औषधे ही वापरली जातात, ज्यांमुळे लघवीची वारंवारता वाढते आणि  शरिरातील अतिरिक्त पाणी निचरा होऊन निघते.
• व्हेनस इंसफिशिअंसीमध्ये होणार्र्या ओडेमामध्ये त्वचेची काळजी एक महत्त्वाचे घटक आहे. मॉश्चराइझिंग क्रीम आणि सौम्य कॉर्टिकोस्टेरॉयड ऑयंटमेंट, सुजलेल्या भागावरील त्वचेचा कोरडेपणा व दाह कमी करतात.
• डीप वेन थ्रोंबोसिस हा आजार थक्का रोखणारी औषधे उदा. हेपॅरिन किंवा व्हारफेरिन यांच्या वापराने बरा केला जातो. असाध्य व्हेनस इंसफिशिअंसी (रक्तनलिकांतील कमतरता) आणि डीप वेन थ्रोंबोसिस हा रोग असलेल्या रुग्णांमध्ये रक्ताचे थक्के बनण्यापासून रोखण्यासाठी स्टॉकिंग्झ आणि बॅंडेज वापरले जातात.
• लिंफेडेमामध्ये, रक्ताभिसरणास वाव देणें व लिंफ वाहिनीमधील अडसर नष्ट करणें यासाठी फिझिओथेरपी ही उपचारपद्धत, बाह्य मसाज आणि बॅंडेज यांचा वापर करून ओडेमा कमी केला जातो. लिंफेडेमा या आजारामध्ये ओडेमा बहुतांश कमी करण्यासाठी न्युमॅटिक कंप्रेशन उपकरण हे अधिक प्रभावी असते. लिंफेडेमा या रोगाचे विविध प्रकारचे उपचार  व उपायांना प्रतिसाद न दिल्यास, सर्जिकल डिबल्किंग (अडसर झालेले लिंफ वाहिनी बायपास करण्यासाठी शस्त्रक्रिया) केली जाते.
• औषधमूलक ओडेमा यामध्ये, एसीई इन्हिबिटर या नावाची औषधे तुमचे डॉक्टर कॅल्शिअम चॅनल ब्लॉकरच्या ऐवजी वापरतात उच्च रक्तदाबाचे उपचार केले जाते, ज्यामुळे दोन्ही पायांमध्ये ओडेमा होतो.
• प्रथिन क्षतीस कारणीभूत असणारे यकृतातील आजार, मूत्रपिंडाच्या समस्या आणि आतडीच्या विकारांमुळे होणार्र्या ओडेमावरील उपचार प्रथिनांचे इंजेक्शन, प्रारंभिक चरणांमध्ये पाणी व मीठ घेणें कमी करणें आणि डाययुरेटिक्स यांद्वारे केले जाते.
• स्लीप एप्निआ यामुळे झालेला ओडेमा वजन कमी करणें आणि निरंतर सकारात्मक वायुदाब उपकरण (सीपीएपी) वापरल्याने कमी होतो आणि फुफ्फुसे बळावतात.
• अज्ञात कारणामुळे पायात झालेला ओडेमा (आयडिओपॅथिक ओडेमा) आल्डोरेस्टोन एंटस्टनिस्ट ही औषधे आणि जीवनशैली बदलांद्वारे बरा केला जातो.
• इजामुळे झालेल्या ओडेमामध्ये, वेदना व सुजेत आराम मिळावा म्हणून सिस्टमिक स्टॅरॉयड आणि ट्रायसायकलिक एंटिडेप्रेसेंट औषधे वापरली जातात.

जीवनशैली व्यवस्थापन

सोपी पावले उचलल्याने दिवसागणिक ओडेमा यावर फरक पडतो:

• आहारात मीठ व साखर याचे वापर कमी केल्याने ओडेमा आणि शरिरातील पाण्याचे संचय कमी होण्यास मदत होते.
• चालणें, जॉगिंग, लेग रेझ आणि इतर व्यायामांमुळे रक्ताभिसरण सुधारून, ओडेमा कमी होण्यास मदत होते.
•  नियमित मसाज करून घेतल्याने रक्ताभिसरण सुधारून, हृदयाकडील रक्तसंचार वाढतो.
• वजनवाढीचे निवारण व नियंत्रण यासाठी निरोगी व संतुलित आहार घ्या.
• धूम्रपान व मद्यपान टाळा.
• दर सहा महिन्यांनी संपूर्ण शारीरिक तपासणी करवून घेऊन कोणत्याही आजारांची शक्यता टाळवून घ्या.