दात दुखी - Toothache in Marathi

दातदुखीची अनेक कारणे आहेत. दातांत पोकळी होणे, जखमा होणे, दातांवरील आवरणांची क्षती होणे, दुखापत होणे, दातांचा चुरा होणे, दातांमधे फोड होणे, दातांमधली संवेदनशीलता वाढणे, दातांचे तुटणे, भरलेल्या ठिकाणी क्षती होणे आणि हिरड्यांचे आजार ही ती कारणे होत. तीव्र दातदुखीच्या कारणांची शहनिशा डॉक्टरांकडुन करून घ्यावी आणि तुम्ही स्वतः त्याचे निदान करू नये, हा कळकळीचा सल्ला आहे.

• पल्पल (दातांवरील अतिरीक्त थर) दातदुखी
  पल्पल हा उतींचा हवेसोबत किंवा लाळीसोबतच्या संपर्कामूळे होते. गंभीर झीज, क्षती, फ्रॅक्चर, किंवा दातांच्या तुटण्याने ही दातदुखी होते. पलपल दातदुखीमधे गोड, गरम, आणि थंड पदार्थांमूळे क्षणीक अतीसंवेदनशीलता येण्यापासून ते असह्य वेदनेपर्यंतच्या दातदुखीने उत्स्फुर्तपणे तीव्र थरथरण्याचे अनुभव येतात.
• पेरिओडोंटल दातदुखी
  पेरिओडोंटल इजा दातदुखीचे मुख्य कारण आहे, ज्यामूळे जबरदस्त आघात, कवळीचा दबाव, दोन्ही बाजुंच्या दातांसोबत अधीक संपर्क येणे होऊ शकते. इतर कारणे म्हणजे दात स्वच्छ करताना चुकीच्या पद्धतीने हाताळणे, दांतांमधले अडथळे अती प्रमणात भरणे आणि खोलात भरणे, दांतांच्या मधील रिकाम्या जागा इत्यादि. याचे परिणाम म्हणजे पल्पल संसर्ग अनुक्रमे होणे आणि नाकाच्या कवटीतील पोकळीमधे व हाडांमधे असलेला संसर्ग पसरल्याने जवळच्या दातात आलेल्या सुजेचे वाढणे. पेरिडोंटल दातदुखीमधे एका पेक्षा अधीक दात समावीष्ट असल्यास दातांचे करकरा वाजणे, रात्री दातखिळी बसणे किंवा दात दाटलेले असणे ही कारणे असण्याचा अंदाज व्यक्त केला जातो. TMJ मधील अपायकारक बदलांमूळे आणि हाडांतील बदलांमूळे मागच्या दातांवर अधीक दबाव येतो. टीएमजे हे टेंपोरोमॅंडिब्युलर सांधे आहेत व खालच्या जबड्याला बाकीच्या चेहऱ्याशी जोडणारे हे एकमेव सांधे आहे. TMJच्या दुखापतीमुळेदेखील दातदुखी होऊ शकते.
• तडा गेलेले दात
  दातांच्या भिन्न थरांत जसे एनॅमेल, डेंटीन किंवा पल्पलमधील भेगा दातांपर्यंत वाढल्याने ही दातदुखी होते आणि त्यप्रमाणे लक्षणे बदलतात. डेंटीन भागात असलेल्या डेंटीनल ट्युबूल द्रव्याच्या हालचालींमूळे दातदुखीची तीव्रता बदलते. जेवताना दातांवर येणाऱ्या दाबातील बदलांमूळे या द्रव्याचे हलणे सुरु होते.

दातांची होणरी झीज, पल्पल विकार, आणि पेरिडोंटल विकार कमी करून दातदुखीपासून सुटका मीळू शकते.  खालील काही काळज्या स्वतः घ्याव्या:

• दैनंदीन आहारातील साखरेचे प्रमाण कमी करा
• जेवणांच्या अंतरांतील स्नॅक्स आणि इतर अन्न सेवनाच्या सवयी कमी करा
• दिवसातून दोनवेळा दात स्वच्छा करा
• तोंड धुण्यासाठी जिवाणूनाशक द्रव्ये जसे क्लोर्हेक्साइडीन वापरा.
• स्थानीक फ्लोराइडचे टुथपेस्ट आणि जेल वापरा
• तंतुमय पदर्थांचे सेवन करा
• अन्न बारिक चावा आणि व्यवस्थित गिळा
• साखररहीत गरम अन्न चघळा
• दातांचे पृष्ठभाग चकचकीत ठेवा
• दाताच्या सर्व पोकळ्या भरून घ्या

दातदुखीचे उपचार निदानांवर अवलंबून आहेत. दातदुखी का होते आहे हे जाणून घेतल्यानंतर दंतचिकीत्सक पुढे दिलेल्या प्रक्रिया करतात:

• पू काढणे: दंतचिकीत्सक प्रक्रिया करून पू ओढून काढतात आणि पाझरवतात.
• पल्पलचे थेट झाकणे: पल्पलच्या वाढीसाठी चमकविणारी द्रव्ये किंवा कॅल्शियम वापरतात. सर्वसाधारणपणे आयडोफोर्म कॅल्शियम पेस्टचा वापर होतो
• रूट कनाल उपचार: ही सर्वसामान्य आणि प्रसीद्ध प्रक्रीया आहे. रूट कनाल उपचार किंवा RTC मधे संक्रमीत आणि क्षतीग्रस्त थर कढतात आणि पल्पल काढल्याने तयार झालेल्या पोकळीमधे गट्टा-पर्चाचे शंकू ठेवतात. मग ते भरतात आणि नंतर झाकले जातात. दंतचिकीत्सक वापरत असलेली ही जुनी व अधिक वेळा निवडली जाणारी उपचारपद्धती आहे.
• दात उपटणे: दाताचे उपटणे ही उपचाराची शेवटची निवड आहे. दंतचिकीत्सकांच्या मते, दात वाचविण्यासाठी केलेल सर्व उपाय अपयशी होइपर्यंत दात उपटायचा उपचार करू नये. मानवी शरीराच्या प्रत्येक अवयवाचे विशीष्ट प्रयोजन असल्याने तोंडाची स्वच्छता ठेवण्याची काळजी घ्या. गरज वाटल्यास एक किंवा अनेक दात काढायची वेळ आल्यास घाबरू नका, आधुनीक दंतचिकीत्सेच्या प्रगतीमूळे एक किंवा अनेक दात काढणे अतीशय सोपे व वेदनारहीत झाले आहे. 
• औषधोपचार: दातदुखी जात नसल्यास वेदनाशामक औषधी देतात, उदा. डिक्लोफेनॅक सोडियम (डिव्होन) , आयब्रूफेन, इत्यदी. काही घटनांमधे प्रतिजैवीके जसे अँमोक्सिसीलीन आणि ऑगमेंटीन सुद्धा निर्धारीत केले जातात.
• शस्त्रक्रिया: कही प्रकरणांमधे जिंजीव्हेक्टोमी आणि जिंजीव्होप्लास्टी, झापडांची शस्त्रक्रिया, कलमांचे टाकणे करतात.