క్షయ (టిబి) - Tuberculosis (TB) in Telugu

క్షయవ్యాధి (టిబి) ని కోచ్ సంక్రమణం అని కూడా పిలుస్తారు, ఇది మైకోబాక్టీరియం క్షయవ్యాధి ద్వారా సంభవించే అంటు వ్యాధి. ఈ వ్యాధి సాధారణంగా ఊపిరితిత్తులను ప్రభావితం చేస్తుంది, దీని కారణంగా నొప్పి (వాపు) సంభవిస్తుంది. కొన్నిసార్లు, టిబి మెదడు, వెన్నెముక లేదా కొన్నిసార్లు మూత్రపిండాలకు వ్యాప్తిస్తుంది. ఇది సంక్రమణ సంబంధిత మరణాలకు ప్రధాన కారణం మరియు ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అన్ని కారణాల-మరణాలలో టాప్ 10 జాబితాలో ఉంది.

పంచవ్యాప్తంగా, చాలా మంది ప్రజలు మైకోబాక్టీరియం క్షయవ్యాధికి గురి అవుతారు మరియు వారిలో చాలా మంది ఈ బ్యాక్టీరియాను కలిగి ఉన్నారు. ఒక క్రియారహిత లేదా రహస్య వ్యాధి అరుదుగా ఏ లక్షణాలనైనా ఉత్పత్తి చేస్తుంది, అయితే, అది మాత్రమే క్షయ చర్మ పరీక్షకు (మాంటౌక్స్ పరీక్ష) అనుకూల ప్రతిస్పందన చూపుతుంది. ఈ జాప్య కాలం ఎంతవరకు కొనసాగుతుంది అనేందుకు ఇది అనూహ్యమైనది లేదా ఇది చురుకైన వ్యాధిగా అభివృద్ధి చెందుతుంది.

చురుకైన వ్యాధిలో, వ్యాధి తీవ్రతను నిర్ణయించటానికి సహాయం చేసే లక్షణాల పరిధిని చూడవచ్చు. సాధారణంగా, ఊపిరితిత్తులు చేరి  టిబి యొక్క సంకేతాలు మరియు లక్షణాలను చూపుతాయి. వివిధ రకాల టిబి లలో లక్షణాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:

పుపుస క్షయవ్యాధి

• దీర్ఘకాలిక దగ్గు (మూడు వారాల కంటే ఎక్కువగా కొనసాగే దగ్గు).
• రక్తవాంతి (ఎంగిలిలో రక్తం)
• ఊపిరి తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది.
• జ్వరం (ప్రారంభంలో మరియు చివరికి తక్కువ శ్రేణి, అధిక స్థాయిగా మారుతుంది).
• రాత్రిపూట చెమటలు.
• బరువు తగ్గడం.
• అలసట.
• ఆకలి లేకపోవడం.

టిబి బాక్టీరియా శోషరస గ్రంధులు,  ఎముకలు, మెదడు (మెనింజెస్), ప్రేగులు, మరియు మూత్రపిండాలు వంటి ఇతర అవయవాలను కూడా ప్రభావితం చేస్తుందని తెలిసింది; వ్యాధి ఊపిరితిత్తులను కాకుండా ఇతర అవయవాలను ప్రభావితం చేస్తే దాన్ని అదనపు పుపుస క్షయవ్యాధి అంటారు. క్రింద తెలిపినవి అదనపు పుపుస క్షయవ్యాధి యొక్క లక్షణాలు:

క్షయవ్యాధి అనేది అత్యంత అధ్యయనం చేసిన వ్యాధి మరియు చికిత్సకు అనేక రకాల మందులు అందుబాటులో ఉన్నాయి. ఈ మందులు బ్యాక్టీరియానాశక (బాక్టీరియా ను చంపే మందులు) మరియు క్రిమినిరోధక మందులు (బాక్టీరియా పెరుగుదలను ఆపుతుంది, కాబట్టి మన రోగనిరోధక కణాలు వాటిని నాశనం చేయగలవు) గా వర్గీకరించబడ్డాయి. ఔషధప్రయోగం, మోతాదు, మరియు చికిత్స వ్యవధి యొక్క ఎంపిక సంక్రమణ రకము మరియు సంక్రమణ తీవ్రత ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది.

• రహస్య అంటువ్యాధి
  ఇది సాధారణంగా ఆరు నెలల పాటు తీసుకోబడే ఒకే మందుతో చికిత్స చేయబడుతుంది.
• ఆక్టివ్ పల్మోనరీ అంటువ్యాధి
  సాధారణంగా, పల్మోనరీ టిబి ని చికిత్స చేయడానికి ఒక మిశ్రమ చికిత్సను ఉపయోగిస్తారు మరియు చికిత్స ఆరు నుండి తొమ్మిది నెలల పాటు కొనసాగుతుంది.
• అదనపు-పల్మనరీ అంటువ్యాధి 
  ఇది వ్యాధి యొక్క తీవ్ర రూపంగా పరిగణించబడుతుంది మరియు ఇక్కడ, ప్రారంభంలో 6-9 నెలల పాటు బహుళ సమ్మేళనాలు ఉపయోగిస్తారు తరువాతి మూడు నెలల పాటు ఒకే మందును చిన్న కోర్సుగా ఉపయోగిస్తారు.
• డ్రగ్-రెసిస్టెంట్ అంటువ్యాధి
  డ్రగ్ రెసిస్టెంట్ అంటువ్యాధిలో, మందుల ప్రభావాన్ని ఎదుర్కొనడానికి బాక్టీరియా కొన్ని విధానాలను అభివృద్ధి చేసి వాటికి నిరోధకంగా మారతాయి. కాబట్టి మొదట్లో, ఆ బాక్టీరియా మరియు మందును చంపడానికి ఉపయోగపడే మందులను కనుక్కోవడానికి సున్నితత్వ పరీక్షను నిర్వహిస్తారు, ఇతర మందులతో పాటు కలయిక చికిత్సగా ఇవ్వబడింది మరియు నిరోధకత రకం ఆధారంగా అనగా బహుళ-ఔషధ నిరోధకత (ఎండిఆర్ - టిబి) లేదా తీవ్రమైన ఔషధ నిరోధకత (ఎక్స్ డి ఆర్ - టిబి) చికిత్స మరియు చికిత్స వ్యవధి నిర్ణయించబడుతుంది, ఇది 18 నెలల నుండి 3 సంవత్సరాల పాటు ఉంటుంది.

 క్షయవ్యాధిని చికిత్స చేయడానికి సాధారణంగా ఉపయోగించే మందులు:

• రిఫామ్పిన్
• ఐసోనియాజిద్
• ఇథాంబూతల్
• పిరాజినామైడ్

డ్రగ్-రెసిస్టెంట్ అంటువ్యాధి టిబి విషయంలో, ఫ్లూరోక్వినోలోన్లు మరియు అమికసిన్, కనామిసిన్ లేదా కాప్రోమిసిసిన్ వంటి సూది మందులు ఉపయోగిస్తారు. ఈ మందులను నోటిలో వేసుకునే మందులతో కలిపి ఇవ్వబడతాయి.

టిబి చికిత్స చాలా కాలం పాటు కొనసాగుతున్నందున మరియు ఉపయోగించిన మందులకు అధిక ఔషధ బలం ఉన్నందున; ఈ మందులకు తీవ్రమైన దుష్ప్రభావాలు కలిగి ఉంటాయని తెలుస్తుంది. ఇందులో ఎక్కువ భాగం కాలేయానికి విషపూరితమైనవి. క్రింద లక్షణాలలో మీరు ఏవైనా అనుభవించినట్లయితే, వెంటనే మీ వైద్యుడికి తెలియచేయడం ముఖ్యం:

• నిరంతరగా వికారం మరియు వాంతులు రావడం.
• చర్మం పసుపుపచ్చగా మారిపోవడం (కామెర్లు).
• ఆకలి లేకపోవడం.
• నిరంతర జ్వరం.

జీవనశైలి నిర్వహణ

టిబి చికిత్స క్లిష్టమైన అదే విధంగా దీర్ఘకాలం పాటు ఉంటున్నందున క్షయవ్యాధికి వ్యక్తి యొక్క సాధారణ జీవనశైలిపై గణనీయమైన ప్రభావం కలిగి ఉంది. కలిసి పొందడానికి ఉత్తమ మార్గం ఏంటంటే చికిత్సకు మరియు మీ వైద్యుడితో క్రమమైన అనుగమనాలకు కట్టుబడి ఉండటం. కొన్నిసార్లు, నిరాశ, ఆందోళన ఒత్తిడి  మాంద్యం లేదా నిరాకరణ వంటి మానసిక అనారోగ్యాలను అభివృద్ధి చేసే అవకాశాలు ఉన్నందున ఒకరికి మనస్తత్వవేత్త సహాయం అవసరం కావచ్చు. క్షయవ్యాధికి సంబంధించి సరైన పోషకాహారం మరియు సానుకూల మదురు వ్యూహాలు కీలకమైనవి.

ఇవి కాకుండా, కొన్ని ఇతర జీవనశైలి మార్పులు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:

• ఒంటరిగా ఉండటం 
  సంక్రమణ ఇతరులకు వ్యాపించవచ్చు గనుక వ్యాధి క్రియాశీల దశలో ఇంట్లో ఉండటం మంచిది. ఇంట్లో కూడా, తుమ్మేటప్పుడు లేదా దగ్గేటప్పుడు నోటికి అడ్డు పెట్టుకోవడం, ఎంగిలిని మళ్ళీ ఉపయోగించలేని సంచి లేదా వస్త్రంలో తీసుకొని దాన్ని పారవేయడం వంటి దగ్గు రీతి రివాజులను అనుసరించండి. చికిత్స  చేసిన కొన్ని వారాల తరువాత, మీకు వ్యాధి నయమైనప్పుడు, మీరు మీ సాధారణ కార్యకలాపాలను మళ్ళీ ప్రారంభించవచ్చు.
• వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత
  వ్యాధి యొక్క వ్యాప్తిని నివారించడంలో వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. గదిని గాలివీచేట్లట్లు ఉంచుకోవడం, ముక్కు మరియు నోటిని కప్పి ఉంచేందుకు మాస్కులు ఉపయోగించడం, ఇతరులలో ఉన్నప్పుడు క్రమంగా వ్యక్తిగత వస్తువులను శుభ్రం చేసుకోవడం వంటివి ఈ చర్యలలో ఉంటాయి.
• సరైన చికిత్స
  తగినంత విశ్రాంతి తీసుకోవడం మరియు మందుల జాబితాను అనుసరించడం అనేవి ముఖ్య కారకాలు. మీరు మందులు తీసుకోవడం మధ్యలో ఆపివేస్తే లేదా మందుల మోతాదు మారిస్తే, చికిత్స చేయడానికి కష్టమైన ఔషధ నిరోధకతను అభివృద్ధి చేసే అవకాశాలు ఉన్నాయి మరియు ఇంకా ఎక్కువకాలం చికిత్స అవసరమవుతుంది. ఈ మందులలో ఎక్కువ భాగం కాలేయం విషపూరితమైనవి కాబట్టి మందులు ఎక్కువగా ఉపయోగించడం వల్ల కూడా ఇబ్బందులు ఏర్పడవచ్చు.
• నిత్య కృత్యమైన అనుగమనం & రక్త పారామితుల అంచనా 
  మందులు క్రమం తప్పకుండా ఉపయోగించడమే కాకుండా, ఈ మందులు కాలేయంపై కొన్ని హానికరమైన ప్రభావాలను చూపుతాయి గనుక చెక్ అప్ కోసం మీ వైద్యుడిని క్రమం తప్పకుండా సందర్శించడం ముఖ్యం, ఈ మందులు ఏ దుష్ప్రభావాలకు కారణం కావని నిర్ధారించడానికి సంపూర్ణ రక్త గణన (సిబిసి), క్రియేటిన్, మరియు కాలేయ పనితీరు పరీక్షలు (ఎల్ ఎఫ్ టి) వంటి రక్త పారామితులు అంచనా వేయబడ్డాయి మరియు పరిశీలించబడ్డాయి.
• పోషక స్థితి
  రోగము నుండి తేరుకున్న దశను తగ్గించడం కోసం కోలుకోవడానికి మరియు వేగవంతం చేయడానికి మంచి పోషక స్థితి లేదా సానుకూల నత్రజని సంతులనం సమానంగా ముఖ్యమైనవి. ప్రోటీన్ మరియు కార్బోహైడ్రేట్లు అధికంగా ఉన్న మంచి ఆహారం ఆరోగ్యకరంగా బరువు పెరగడానికి పునాది వేస్తుంది, ఇది సంక్రమణం సమయంలో సంభవించే బరువు నష్టం పూరించడానికి ముఖ్యమైనది.