गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स - Uterine Fibroids in Marathi

Dr. Rajalakshmi VK (AIIMS)MBBS

January 26, 2019

September 10, 2020

गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स
गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स

सारांश

यूटेरिन फायब्रोइड्स ( लेयियोओमामास , गर्भाशयाचे मायोमा , मायोमा किंवा फिब्रोमा असेही म्हटले जाते ) हे स्नायूंमधील ऊतकांपासून विकसित होणारे कर्करोग (सौम्य) गर्भाशय (गर्भ). गर्भाशयात कोठेही गर्भाशयाच्या बाहेरील भागात, गर्भाशयाच्या भिंतीच्या आत किंवा गर्भाशयाच्या भिंतीशी संलग्न असलेल्या स्टेम ( पायडॅन्यूक्लेटेड फाइबॉइड) सारख्या आधारभूत संरचनेद्वारे एक रेब्रॉइड उपस्थित असू शकतो . वेगवेगळ्या आकारात एक रेशीम किंवा एकाधिक फायब्रोडी असू शकतात. एक रेशीम हळूहळू बर्याच वर्षांपासून वाढू शकते किंवा दीर्घ काळासाठी लहान असू शकते आणि नंतर अचानक वेगाने वाढू शकते. फायब्रोइड्स विकसित होण्याची कारणे अज्ञात आहेत, परंतु आनुवंशिकता आणि संप्रेरक यासारखे घटक फायब्रोइड्सच्या विकासास उत्तेजन देण्यासाठी एक भूमिका बजावतात. काही बाबतीत, फायब्रोइड्स काही लक्षणे उद्भवू शकत नाहीत, तर इतरांमध्ये, स्त्रियांना जास्त काळ आणि तीव्र वेदना होतात. काही औषधे आहेत जी फायब्रोइडच्या लक्षणांपासून मुक्त होऊ शकतात. तथापि, ही औषधे फाइब्रॉएड्स आकारात वाढू शकत नाहीत. सामान्यतः, कोणत्याही लक्षणांशिवाय असलेल्या फायब्रोइड्सना कोणत्याही उपचारांची आवश्यकता नसते. लक्षणे असलेल्या स्त्रियांमध्ये, औषधे अपेक्षेनुसार कार्य करत नसल्यास, शस्त्रक्रिया ही निवड करण्याचा पर्याय आहे. फायब्रोइड्सच्या संभाव्य गुंतागुंतांमध्ये मुख्यतः तीव्र वेदना, रक्तस्त्राव, किंवा फायबर्रॉइडचा विपर्यास होणे समाविष्ट असते. अनीमिया, मूत्रमार्गात रक्त संक्रमण किंवा दुर्मिळ अवस्थेत, बांझपन यासारख्या इतर जटिलतांचा समावेश असू शकतो.

गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स ची लक्षणे - Symptoms of Uterine Fibroids in Marathi

गर्भाशयाच्या बाबतीत स्त्रियांना फाइब्रॉएड नसले तरीही अनेक महिलांना कोणत्याही लक्षणांचा अनुभव येत नाही. तथापि, इतर स्त्रियांमध्ये, गर्भाशयाच्या फायब्रोइडमुळे अस्वस्थ किंवा कधीकधी वेदनादायक लक्षण होऊ शकतात, जसे की:

  • कालावधी दरम्यान रक्तस्त्राव ( मेट्रोरॅग्जिआ , स्पॉटिंग किंवा इंटरमेस्ट्रायल रक्तस्त्राव म्हणून ओळखले जाते ).
  • जोरदार रक्तस्त्राव किंवा वेदनादायक कालावधी .
  • अॅनिमिया म्हणजेच, हिमोग्लोबिन किंवा रक्तातील लाल रक्तपेशी कमी झाल्यामुळे रक्तस्त्राव कमी होतो.
  • मूत्राशयावर दाबून येणार्या फायब्रोडमुळे होणा-या दबावामुळे मूत्राशयाची वाढलेली वारंवारिता.
  • कमी पाठदुखी सुगंधी आलिंगन प्रकार.
  • कठीण आंत्र हालचाली किंवा बद्धकोष्ठता .
  • पोटातील (पूर्ण पोटातील) "पूर्णता" ची भावना. कधीकधी याला "पेल्विक प्रेशर" देखील म्हणतात.
  • सेक्स दरम्यान वेदना (डिस्पॅरुनिया).
  • गर्भधारणेदरम्यान अनेक प्रकारच्या गर्भपात, प्रसुतीच्या सुरुवातीस प्रारंभ होणारी प्रजनन प्रणालीची समस्या आणि वंध्यत्व .
  • प्रसवोत्सवदरम्यान सीझरियन भागाची वाढ करण्याची शक्यता वाढणे, जसे कि प्रसव आणि गर्भधारणेशी संबंधित समस्या. 

विभेदक निदान

गर्भाशयाच्या फायब्रोइडच्या लक्षणांसारख्या लक्षणांसह इतर आरोग्यविषयक परिस्थिती अशी आहेत:

  • एडिनोमिओसिस : गर्भाशय (एंडोमेट्रियम) च्या आतील आतील बाजूस गर्भाशयाचे (मायोमेट्रियम) पेशींच्या थरांच्या अनावश्यक अतिक्रमण.
  • गर्भधारणा
  • एक्टोपिक गर्भावस्थाः गर्भाशयाच्या पोकळीच्या बाहेर असलेली गर्भधारणा, बहुतेक फॅलोपियन नलिकामध्ये असते.
  • एंडोमेट्रियल पॉलीप: गर्भाशयाचा आतल्या आतील भागांतून बाहेर पडणारा एक छोटा वाढ.
  • एंडोमेट्रियल हायपरप्लासिया : गर्भाशयाच्या अंतर्गत आतील (एंडोमेट्रियम) ची असामान्य वाढ.
  • एंडोमेट्रोसिस : गर्भाशयाच्या बाह्य आतील बाजूस ऊतक गर्भाशयाच्या बाहेर असलेल्या ठिकाणी वाढतात .
  • एंडोमेट्रियल कर्करोग : गर्भाशयाच्या अंतर्गत आतील बाजूस उद्भवणारे कर्करोग.
  • डिम्बग्रंथि कर्करोग : अंडाशयात उद्भवणारे कर्करोग.
  • यूटेरिन सारकोमा: गर्भाशयाच्या स्नायूंचा कर्करोग किंवा गर्भाशयाला आधार देणारे ऊतींचे कर्करोग.
  • गर्भाशयाच्या कार्सिनोसार्कोमा: गर्भाशयाच्या कर्करोगाचा एक दुर्मिळ प्रकार.

गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स चा उपचार - Treatment of Uterine Fibroids in Marathi

गर्भाशयाच्या फायब्रोइड्सचा उपचार महिला लक्षणचक्राची किंवा असंबद्ध असल्याचे मानते यावर अवलंबून असते:

लक्षणे महिलांसाठी

लक्षणे नसलेल्या महिलांमध्ये, सामान्यतः उपचार आवश्यक नसते. फायबर्रॉइड अचानक वाढू शकत नाही किंवा संख्या वाढू नये हे सुनिश्चित करण्यासाठी नियमित नैदानिक ​​देखरेख केले जाते.

लक्षणे असलेल्या महिलांसाठी

ज्या महिलांना लक्षणे दिसतात त्या उपचारांमध्ये महिला प्रीमेनोपॉजल किंवा पोस्टमेनोपॉजिकल आहे यावर अवलंबून असते.

  • रजोनिवृत्तीपूर्व स्त्री
    • जर स्त्री तिच्या प्रजननक्षमतेस किंवा गर्भाशयाचे संरक्षण करू इच्छित असेल तर ती वैद्यकीयदृष्ट्या किंवा शस्त्रक्रियाद्वारे व्यवस्थापित केली जाऊ शकते. वैद्यकीय थेरपीमध्ये औषधे समाविष्ट आहेत जी अस्थींना एस्ट्रोजेन , मादा लैंगिक हार्मोन तयार करण्यास थांबवतात . 
      त्यामुळे, मौखिक गर्भनिरोधक (जन्म नियंत्रण गोळ्या), एनसेड्स (नॉन स्टेरॉइडल अँटी-इन्फ्लॅमरेट्री ड्रग्स), ड्रॅनेज युक्त ट्रॅनेक्सॅमिक अॅसिड (मासिक पाळी दरम्यान रक्त प्रवाह कमी करण्यासाठी) किंवा गोनाडोट्रॉपिन-रिलीझिंग हार्मोन ( जीएनआरएच ) एगोनिस्ट (औषधे कमी करते जे सेक्स हार्मोनचे उत्पादन) आणि निवडक प्रोजेस्टेरॉन रिसेप्टर मॉड्युलेटर्स (एसपीआरएम) जे फायब्रोइड्सच्या वाढीस कमी करतात. सर्जिकल थेरपीमध्ये फायब्रोइड्स (मायोमेक्टॉमी) काढून टाकणे समाविष्ट असते.
    • जर स्त्री आपल्या प्रजननक्षमतेस किंवा गर्भाशयाला संरक्षित ठेवू इच्छित नसेल तर प्रक्रिया प्रक्रियेची निवड शस्त्रक्रियेने केवळ फाइब्रॉएड (मायोमक्टोमी) काढून टाकणे, फायब्रोइड्स (गर्भाशयाच्या धमनीच्या गर्भाधान) किंवा रक्तस्त्राव काढून टाकणे यासाठी रक्तपुरवठा कापणे या दरम्यान असेल. किंवा फेलोपियन नलिका आणि अंडाशयांना न काढता (द्विपक्षीय सल्पींगो- एओफोरेक्टॉमीसह किंवा त्याशिवायहिस्टरेक्टॉमी).
  • पोस्टमेनोपॉझल महिला 
    या स्त्रियांमध्ये, एकतर फक्त फायब्रॉयड्स काढले आहेत किंवा गर्भाशयाचे किंवा फेलोपियन आणि गर्भाशय काढण्याची न काढले आहे.

फायब्रोडीडच्या उपचारांमध्ये याचा समावेश असू शकतोः

  • लोह पूरक जे उपचार किंवा प्रतिबंध करण्यासाठी आवश्यक असू शकते अनीमिया, जे कालांतराने मोठ्या रक्तस्त्रावमुळे होऊ शकते.
  • वेदना किंवा क्रॅम्प्ससाठी आईबप्रोफेन किंवा नेप्रोक्झेन सारख्या वेदना आरामदायी औषधे.
  • आपण एकदा वर्षातून एकदा पेल्विक परीक्षा आणि अल्ट्रासाऊंड पार करावे लागतील, त्याचप्रमाणे आपले डॉक्टर आकार आणि फिब्रोइड्सची संख्या तपासू शकतात.

जीवनशैली व्यवस्थापन

चीनमधील संशोधकांनी केलेल्या एका अभ्यासात असे आढळून आले आहे की उच्च बीएमआय (बॉडी मास इंडेक्स) असलेल्या पूर्व-रजोनिवृत्ती असलेल्या स्त्रियांना गर्भाशयाच्या फायब्रोइड्सचा विकास होण्याचा धोका असतो.तर, आपल्या उंचीसाठी निरोगी अन्न खाऊन आणि नियमित व्यायाम करून आदर्श वजन राखण्याचा हेतू आहे.

गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स काय आहे - What is Uterine Fibroids in Marathi

उदरनिर्वाहातील फायब्रोइड हा असामान्य वाढ आहे गर्भाशयाच्या भिंतीमध्ये विकसित होणारे चिकट मांसपेशीय पेशी आणि इतर आसपासचे ऊतक. एकाच वाढीपासून एकाधिक फायब्रोइड्समध्ये फायब्रोइड्सची संख्या वेगवेगळी असू शकते. आकार अगदी सूक्ष्मदृष्ट्या फक्त आठ इंच किंवा त्यापेक्षा अधिक असू शकते. बर्याच फायब्रोइड्सचा आकार मोठ्या संगमरवरी आकाराचा बेसबॉलपेक्षा किंचित लहान असतो.

गर्भाशयाच्या फायब्रोइड्स हा सर्वात सामान्य पेल्विक ट्यूमर आहेत जो प्रजननक्षम वयातील महिलांमध्ये होतो. 50 वर्षाच्या वयापर्यंत 80% स्त्रिया गर्भाशयाच्या फायब्रोइड विकसित करतात. युनायटेड स्टेट्समध्ये, गर्भाशयाचे शस्त्रक्रिया (हिस्टरेक्टॉमी) काढून टाकण्याचे मुख्य कारण गर्भाशयाच्या फायब्रोइड्स असतात. 2014 मध्ये युरोपियन लोकसंख्येत झालेल्या एका अभ्यासात 30 ते 60 वर्षे वयोगटातील 21.4% महिलांना फाइब्रॉएडचे निदान झाले. ज्या महिलांमध्ये फाइब्रॉइड्सचे लक्षण नाहीत त्यांच्यामध्ये निदान सामान्यतः नियमित आरोग्य तपासणी दरम्यान किंवा अल्ट्रासाऊंड स्कॅनवर किंवा इतर आरोग्य स्थितीच्या निदानासाठी केलेल्या तपासणी दरम्यान संयोगाने केला जातो. गर्भाशयाच्या फाइब्रॉएड असलेल्या 20% ते 50% स्त्रिया लक्षणे आहेत आणि उपचार करू शकतात.



संदर्भ

  1. American College of Obstetricians and Gynecologists [Internet] Washington, DC; Uterine Fibroids
  2. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Uterine fibroids
  3. F O Okogbo, OC Ezechi, OM Loto, PM Ezeobi. Uterine Leiomyomata in South Western Nigeria: a clinical study of presentations and management outcome. Afr Health Sci. 2011 Jun; 11(2): 271–278. PMID: 21857861
  4. MARIA SYL D. DE LA CRUZ, EDWARD M. BUCHANAN. Uterine Fibroids: Diagnosis and Treatment. Am Fam Physician. 2017 Jan 15;95(2):100-107. [Internet]
  5. Agency for Healthcare Research and Quality. Management of Uterine Fibroids: An Update of the Evidence . U.S. Department of Health and Human Services, Rockville [Internet]
  6. National Health Service [Internet] NHS inform; Scottish Government; Fibroids
  7. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human; Monday, July 21, 2014; What are the symptoms of uterine fibroids?. National Health Service [Internet]. UK.
  8. Fleischer AC, James AE Jr, Millis JB, et al. Differential diagnosis of pelvic masses by gray scale sonography. AJR Am J Roentgenol. 1978;131(3):469–476. PMID: 98992
  9. AC Fleischer, AE James, Jr, JB Millis and C Julian. Differential diagnosis of pelvic masses by gray scale sonography Read More: https://www.ajronline.org/doi/abs/10.2214/ajr.131.3.469?src=recsys. American Journal of Roentgenology. 1978;131: 469-476. 10.2214/ajr.131.3.469
  10. National Health Service [Internet]. UK; Fibroids.
  11. He Y, Zeng Q, Dong S, Qin L, Li G, Wang P. Associations between uterine fibroids and lifestyles including diet, physical activity and stress: a case-control study in China. Asia Pac J Clin Nutr. 2013;22(1):109-17. doi: 10.6133/apjcn.2013.22.1.07. PMID: 23353618

गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स साठी औषधे

Medicines listed below are available for गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स. Please note that you should not take any medicines without doctor consultation. Taking any medicine without doctor's consultation can cause serious problems.