जसे की तुम्हाला माहीतच आहे, भारतावर नैसर्गिक कृपा आहे आणि ही जनश्रुती आणि पर्यायी उपचारपद्धतींची भूमी आहे. या लेखामध्ये, आपण सफेद मुसळीसारख्या एक अशा नैसर्गिक दुर्लभ वनस्पतीबद्दल माहिती घेऊन त्यावर प्रकाश टाकणार आहोत.
सफेद मुसळी एक दुर्लभ भारतीय वनस्पती आहे, जी जगात कुठेही आढळत नाही, पण भारतीय जंगलांमध्ये बेफाम आढळते. सोन्याहून पिवळे हे की आधुनिक तंत्रज्ञानात प्रगती झाल्यामुळे, संशोधक सफेद मुसळीचे अधिकाधिक आयुर्वेदिक फायदे शोधण्यास समर्थ आहेत.
आंतरराष्ट्रीय बाजारात या वनस्पतीची मागणी वाढत आहे, पण त्याच्या अनेक फायद्यांमुळे सर्वात महत्त्वाचे हे की ते पुरुष लैंगिक आरोग्यसंबंधी समस्यांसाठी खूप लाभकारक आहे. आयुर्वेदामध्ये, सफेद मुसळी त्याच्या शक्तिशाली आरोग्य फायद्यांसाठी आणि एक उत्कॄष्ट एडेप्टोजेन (तणावरोधी वनस्पती) म्हणून ओळखली जाते. वास्तविक, तिला आयुर्वेदिक वैद्यांद्वारे “पांढरे सोने “ किंवा दिव्य औषधी असे म्हटले जाते. आयुर्वेदिक वैद्यांचा इशारा आहे की सफेद मुसळीमध्ये विआग्रासारखेच पुरुषांच्या लैंगिक समस्या सुधारण्याची क्षमता आहे. तसेच, त्याचे कोणतेही सहप्रभाव नाही कारण ते व्यावसायिकरीत्या उपलब्ध रासायनिक पूरक तत्त्वे उदा. विआग्रामध्येही आढळते.
सफेद मुसळी अशा पद्धतीने न केवळ भारत तर संपूर्ण जगामध्ये विआग्रासारख्या व्यावसायिक औषधांना नैसर्गिक पर्याय म्हणून प्रसिद्धी पावत आहे. ऐतिहासिकरीत्या सफेद मुसळीचे अनेक वर्षांचे इतिहास आहे, पण सफेद मुसळीचे प्रथम उल्लेख जुने भारतीय ग्रंथ “राजनिघंटु”मध्ये आढळते, जी आयुर्वेदिक औषधिकोष (विशिष्ट वनस्पतींबद्दल संपूर्ण माहिती, विशेषकरून तिच्या उपचारात्मक गुणधर्मांबद्दल माहिती असलेली पुस्तक आहे.
भारतातील ही सामान्य जंगली वंनस्पती असली, तरी कंदमुळांची अविविकी कापाकापी आणि पीक काढल्यामुळे तिचे अस्तित्व संवेदनशीलतेच्या भोवर्र्यात सापडले आहे. आययुसीएन ( आंतरराष्ट्रीय निसर्ग संवर्धन संघ) याने या वनस्पतीला गंभीररीत्या धोक्यात असलेल्या वनस्पतींच्या सूचीमध्ये टाकले जाते म्हणजेच या वनस्पतीचे संगोपन न झाल्यास, ती लवकरच लोप पावू शकते. पण दुःखाची गोष्ट ही की, असे धोके असूनही, सतत वाढती वैश्विक मागणी आणि नवीन वैज्ञानिक प्रगतींमुळे सफेद मुसळी कॅश क्रॉप म्हणून शेतांमध्ये नांदत राहिली आहे.
सफेद मुसळीबद्दल काही मूळभूत तथ्य:
- जीवंशास्त्रीय नांव: क्लोरोफाइटम बॉरिव्हिलिनिअम किंवा एस्पेरेगस एड्सेंडेंस
- कुटुंब: लिलेसेस
- सामान्य नावे: सफेद मुसळी , व्हाइट मुसळी, इंडिअन स्पायडर प्लांट
- संस्कृत नांव: मुसळी
- वापरले जाणारे भाग: मूळ आणि बिया
- स्थानिक क्षेत्र आणी भौगोलिक वितरण: सफेद मुसळी भारतातील स्थानिक आहे, म्हणजेच ती केवळ भारतात आढळते. गुजरात, महाराष्ट्र आणि राजस्थान भारतातील सफेद मुसळीचे मुख्य उत्पादक आहेत.
- तासीर: वात आणि पित्त दोषांना शांत करते, पण कफ वाढवते